Επιθεώρηση πολιτισμού - Τεύχος 8ο - 9ο
Φθινόπωρο - Χειμώνας 2007
ΠΟΛΥΧΡΩΜΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣΤου ΤΑΣΟΥ Π. ΚΑΡΑΝΤΗ
Εδώ και περίπου 2,5 χρόνια λειτουργεί στην Αθήνα ένας «διαφορετικός» εκδοτικός οίκος-βιβλιοπωλείο, ο «Πολύχρωμος Πλανήτης», τον οποίο διευθύνει η, τρανσέξουαλ, Μαρίνα Γαλανού και το αντικείμενο του, φυσικά, είναι η LGBT (Lesbian-Gay-Bisexual-Transsexual) θεματολογία. Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα όπου η ομοφοβία όπως και η ξενοφοβία, είναι το δεδομένο και η «ανοιχτή κοινωνία» το ζητούμενο, τέτοιες κινήσεις είναι όντως πρωτοποριακές κι ως τέτοιες θα καταγραφούν από την Ιστορία. Σε μιαν απόπειρα, λοιπόν, διερεύνησης του όλου θέματος και ουσιαστικής προσέγγισης του, συναντηθήκαμε με τη Μαρίνα Γαλανού η οποία μας μίλησε για τις τανσέξουαλ και τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη χώρα μας και βέβαια για τον «Πολύχρωμο Πλανήτη».
Τας. Καρ: Τραβεστί και τρανσέξουαλ. Δυο λέξεις, ταμπού για πολλούς, που τους περιβάλλει ένα «μυστήριο». Πώς θα τις αποδίδατε ξεκάθαρα, πέρα από την τυπική ερμηνεία των λεξικών, οριοθετώντας και τη διαφορά τους;
Μαρ. Γαλ: Τραβεστί είναι ο/η παρενδυματικός, ομοφυλόφιλος άντρας, ή γυναίκα, που για κάποιες ώρες της ημέρας ντύνεται γυναικεία ή αντρικά αντιστοίχως. Τρανσέξουαλ, αν ανατρέξουμε στα λεξικά, είναι εκείνος/η που έχει προβεί σε αλλαγή-διόρθωση φύλου. Στη χώρα μας όμως έχει επικρατήσει με την έννοια εκείνου ή εκείνης που, συνήθως, δεν έχει προχωρήσει σε αλλαγή φύλου, αλλά έχει γυναικεία (ή αντρικά) χαρακτηριστικά, και ζει και αισθάνεται γυναίκα (άντρας αντιστοίχως). Εκείνης (ή εκείνου) που χωρίς να έχει κάνει απαραίτητα αλλαγή φύλου) έχει προχωρήσει σε εμφανισιακές αλλαγές μέσω ορμονοληψίας και έχει την όψη του αντίθετου από το γενετήσιο φύλο του/της. Η διαφορά, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι μεγάλη.
Τ.Κ.: Σ.Α.Τ.Τ.Ε.: Σωματείο Αλληλεγγύης Τραβεστί Τρανσέξουαλ Ελλάδας. Έχετε διατελέσει παλιότερα γενική γραμματέας του. Ποιοι είναι οι βασικοί σκοποί του σωματείου και ποια τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι τραβεστί και οι τρανσέξουαλ στην Ελλάδα; Υπάρχουν αντίστοιχα σωματεία στη «βαλκανική γειτονιά» μας;
Μ.Γ.: Υπήρξα γραμματέας του σωματείου, στη διετία 2003-2004. Για λόγους που δεν μου επέτρεπαν να συνεχίσω τη δραστηριότητα μου, τουλάχιστον όχι όπως ήθελα εγώ, και όπως αρκετά μέλη προσδοκούσαν από μένα, παραιτήθηκα. Η κάθε ομάδα, η κάθε οργάνωση, μικρή ή μεγάλη, βλέπει τα προβλήματα μέσα από τη δική της οπτική γωνία, και μέσω των ανθρώπων που την εκπροσωπούν – και κάθε φορά εκπροσωπούν μόνο τα μέλη τους. Εγώ όπως σας είπα δεν εκπροσωπώ πλέον το Σ.Α.Τ.Τ.Ε., μπορώ όμως να μιλήσω για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τρανσέξουαλ. Αναφέρομαι στο πρόβλημα της αποδοχής που σαφέστατα υπάρχει και είναι κορυφαίο. Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, σε πολιτική διάσταση, είναι το τρανσεξουαλικό (διαφυλικό) άτομο όταν δεν έχει κάνει αλλαγή φύλου, δεν μπορεί να αλλάξει την αστυνομική του ταυτότητα, παρ’ ότι έχει την αντίθετη εμφάνιση και κοινωνική συμπεριφορά. Πρόκειται για το ζήτημα του «κοινωνικού φύλου», όπως αναφέρεται διεθνώς. Πρόσφατα, στην Ισπανία, πέρασε νόμος που επιτρέπει στα τρανσεξουλικά άτομα, που δεν έχουν κάνει διόρθωση φύλου, προσκομίζοντας πιστοποιητικά ορμονοληψίας και διάγνωση ψυχιάτρου ότι είναι τρανσεξουαλικοί/ές, να αλλάξουν όλα τα αστικά τους έγγραφα ώστε να συμβαδίζουν με τo κοινωνικό τους φύλο. Αντίστοιχος νόμος ισχύει από το 1983 στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες (πολύ λίγες ομολογουμένως) χώρες του κόσμου. ¶λλο ένα σοβαρό θέμα είναι αυτό της ανυπαρξίας νόμου κατά των διακρίσεων που να αναφέρεται ρητά η προστασία του ατόμου για λόγους «ταυτότητας γένους» (gender identity). Ο ισχύον νόμος κατά των διακρίσεων (3304/2005), αναφέρει προστασία (ανάμεσα στα άλλα) για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού.Είναι απαραίτητο να προστεθεί και ο όρος: «για λόγους ταυτότητας γένους», ο οποίος θα προστατεύει τα τρανσεξουαλικά άτομα από τις διακρίσεις. Εδώ αξίζει να πούμε ότι για πολλά τρανσεξουαλικά άτομα είναι από δύσκολο έως αδύνατον είτε να βρουν σπίτι προς ενοικίαση, καθώς οι περισσότεροι τους το αρνούνται, είτε και εργασία, επειδή είναι τρανσέξουαλ. Να αναφέρω από την προσωπική μου εμπειρία ότι, ενώ πριν με γνωρίσει κάποιος πελάτης μου (Τράπεζα), και ενώ μέχρι εκείνη την ημέρα ήταν απολύτως ευχαριστημένος με τις υπηρεσίες που του πρόσφερε η εταιρία μου, όταν με γνώρισε και είδε ότι είμαι τρανσέξουαλ, διέκοψε τη συνεργασία. Βλέπουμε ότι είναι απαραίτητος ένας νόμος κατά των διακρίσεων που να αναφέρει ρητά όσα σας ανέφερα προηγουμένως. Σοβαρό, επίσης, είναι το πρόβλημα της ασφάλισης, το οποίο βεβαίως, σχετίζεται με τα παραπάνω. Οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν δέχονται να ασφαλίσουν ένα τρανσεξουαλικό άτομο. Τα προβλήματα, όμως, δεν τελειώνουν εδώ. Αυτά όμως είναι τα σπουδαιότερα προβλήματα σε πολιτικό επίπεδο. Στη βαλκανική γειτονιά μας, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα απ’ ότι στην Ελλάδα, καθώς οι χώρες της Βαλκανικής άλλαξαν καθεστώς σχετικά πρόσφατα. Έτσι, πρόσφατα δημιουργήθηκε οργάνωση τρανσέξουαλ στη γειτονική Τουρκία, ενώ υπάρχει αντίστοιχη οργάνωση στη Βουλγαρία και την Κροατία.
Τ.Κ.: Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα. Είσαστε μέλος του Δ.Σ. Στην Ελλάδα υπάρχει ομοφυλόφιλο κίνημα ή, απλά, ανοιχτή, πλέον, ομοφυλόφιλη έκφραση;
Μ.Γ.: Είμαι για την ακρίβεια Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Ομοφυλοφιλικής Κοινότητας, μετά τις αρχαιρεσίες που έγιναν τον Ιούνιο του 2006 και τον θάνατο του Βαγγέλη Γιαννέλου, επί χρόνια Προέδρου της ΕΟΚ. Στην χώρα μας αυτό που ονομάζουμε «ομοφυλόφιλο κίνημα», με τους όρους που τουλάχιστον διεθνώς εννοείται, δεν υπάρχει. Στο παρελθόν έγιναν σοβαρές προσπάθειες μεμονωμένων προσώπων που έθεσαν τα προβλήματα με αγωνιστικό τρόπο και πρόβαλλαν τις διεκδικήσεις τους, αυτό όμως δεν συνιστά «κίνημα». Δεν μπορούμε όμως να παραγνωρίσουμε τις προσπάθειες που γίνονται τα δυο τελευταία χρόνια, με τη διοργάνωση των Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικής Υπερηφάνειας, καθώς και τις εντεινόμενες προσπάθειες των ομοφυλοφιλικών οργανώσεων στο ζήτημα του γάμου ομοφύλων. Αυτά είναι σημαντικά και οι προσπάθειες πρέπει να ενταθούν ώστε το μέλλον να είναι καλύτερο.
Τ.Κ.: Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικής Υπερηφάνειας. Διοργανώθηκε, τα δυο τελευταία χρόνια, στην Αθήνα (πλατεία Κλαυθμώνος). Ποια είναι η βασική του επιδίωξη; Υπάρχει η ανάλογη συμμετοχή; Πώς αντιμετωπίστηκε από τις αρχές αλλά κι από τους απλούς πολίτες;
Μ.Γ.: Η βασική του επιδίωξη είναι αυτό που λέμε «ορατότητα». Ότι είμαστε εδώ και υπάρχουμε. Ότι αυτές είναι οι διεκδικήσεις μας. Διεκδικούμε και απαιτούμε ότι και οι υπόλοιποι συμπολίτες μας. Τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο. Η συμμετοχή δεν είναι αυτή που θα έπρεπε, και εδώ απαντώ στο σκέλος της ερώτησης σας που άφησα προηγουμένως: στο αν υπάρχει ακόμη ανοικτή ομοφυλόφιλη έκφραση. Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει ακόμη ανοικτή ομοφυλόφιλη έκφραση. Υπάρχουν ακόμη φοβίες. Η κοινωνία μας δεν είναι ανοικτή στο «διαφορετικό». Αλλά αυτός είναι και ο λόγος που γίνονται αυτά τα Φεστιβάλ. Το «άνοιγμα» της κοινωνίας.
Τ.Κ.: Τρανσέξουαλ, τραβεστί και πορνεία. Σίγουρα υπάρχει πρόβλημα. Αρκετός κόσμος τα συνδέει αυτόματα. Τελικά, η πορνεία είναι «υποχρεωτική οδός»;
Μ.Γ.: Είναι πράγματι μεγάλο θέμα. Ο περισσότερος κόσμος τα συνδέει γιατί οι περισσότερες γυναίκες τρανσέξουαλ, καταλήγουν στην πορνεία, αφού η εξεύρεση εργασίας είναι πολύ δύσκολη για τη γυναίκα τρανσέξουαλ. Συνεπώς οι περισσότερες καταλήγουν εκεί. Παρενθετικά αναφέρω ότι όσο ήμουν Γ.Γ. στο ΣΑΤΤΕ, ένα από τα ζητήματα που είχα θέσει ήταν και αυτό. Δηλαδή να τεθεί στην πολιτεία το ζήτημα, συγκεκριμένα στο Υπουργείο Απασχόλησης, και να ζητηθεί να υπάρξουν προγράμματα υποστήριξης, όπως για όλες τις μειονότητες, είτε μέσω του ΟΑΕΔ είτε μέσω άλλων προγραμμάτων, ώστε να υπάρξουν διέξοδοι. Εντέλει όμως θα σας πω, ότι, δεν υπάρχει «υποχρεωτική οδός». Για τον άνθρωπο, αν πραγματικά το θέλει, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Υπάρχουν στη χώρα μας τρανσέξουαλ που κατάφεραν να σταθούν στο θέμα της εργασίας. Γνωρίζω (πλην του εαυτού μου), τρανσέξουαλ φαρμακοποιό, ταχυδρόμο, επιχειρηματία.
Τ.Κ.: Γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων ή σύμφωνο συμβίωσης; Κάποιοι «κατηγορούν» ότι με την επιμονή στο αίτημα για γάμο κι όχι σύμφωνο συμβίωσης, στηρίζεται κι ενδυναμώνεται το, συντηρητικό, τρίπτυχο πατρίς – θρησκεία - οικογένεια.
Μ.Γ.: Ξεκάθαρα ο πολιτικός γάμος. Αδιαπραγμάτευτα. Ζητούμε να έχουμε ότι και οι υπόλοιποι συμπολίτες μας. Πληρώνουμε τους ίδιους φόρους, έχουμε τις ίδιες υποχρεώσεις. Δεν μπορούμε να κάνουμε έκπτωση στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια μας. Η εμπειρία από τις χώρες που εφαρμόζεται το σύμφωνο συμβίωσης, είναι ότι οι διακρίσεις εξακολουθούν να υφίστανται και οι ομοφυλοφιλικές οργανώσεις εκεί, θέτουν εκ νέου το αίτημα του γάμου, αντιλαμβανόμενες ότι το σύμφωνο συμβίωσης ήταν υπαναχώρηση. Όσοι μας κατηγορούν ότι επιμένουμε στο γάμο, αντί του συμφώνου συμβίωσης, χαϊδεύουν το συντηρητικό τρίπτυχο που αναφέρατε και είναι αυτοί που το ενδυναμώνουν.
Τ.Κ.: Εδώ και δυόμιση περίπου χρόνια δημιουργήσατε στην Αθήνα όπου και λειτουργεί, τον πρώτο εκδοτικό οίκο και βιβλιοπωλείο με αποκλειστικό αντικείμενο την «LGBT» θεματολογία. Πώς ξεκινήσατε, ποια είναι η μέχρι σήμερα εκδοτική σας πορεία και ποια η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού αλλά και των ΜΜΕ; Υπήρξαν προβλήματα ή ρατσιστικές αντιδράσεις;
Μ.Γ.: Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε με το σκεπτικό να αναδειχθεί η «LGBT» έκφραση και κουλτούρα. Παντού, στα ΜΜΕ, ηλεκτρονικά και μη, όταν κάποιος ακούει για ομοφυλοφιλία, υπάρχει μια παραπομπή στο «ροζ», στην καρικατούρα, στο «σώνει και καλά σεξ». Ο Πολύχρωμος Πλανήτης δημιουργήθηκε στον αντίποδα όλων αυτών. Για να δείξει ότι οι ομοφυλόφιλοι, οι λεσβίες, οι τρανσέξουαλ, δεν είναι αυτές οι άθλιες καρικατούρες που θέλουν να μας δείχνουν, ότι έχουν ευαισθησίες, έχουν κουλτούρα και υπάρχει μια πολύ πλούσια πεζογραφία και ποίηση με ομοφυλοφιλική θεματολογία. Η ανταπόκριση του κοινού δεν μπορώ να πω ότι είναι ικανοποιητική. Ο Πολύχρωμος Πλανήτης με δυσκολία καταφέρνει και επιβιώνει, και έως τώρα έχουμε εκδώσει έντεκα βιβλία. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι χρειαζόμαστε τη στήριξη του κόσμου, όλων των ομοφυλόφιλων αντρών και γυναικών, αλλά και όλων όσων πιστεύουν στο δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Είναι παρήγορο και απαραίτητο στην εποχή μας, να υπάρχουν και να στηρίζονται οι φωνές που έχουν να πουν κάτι το διαφορετικό. Δεν μπορώ να πω ότι υπήρξαν ρατσιστικές αντιδράσεις, εκτός από μια φορά που κάποιοι ανεγκέφαλοι έκαψαν τη σημαία που υπάρχει έξω απ’ το βιβλιοπωλείο μας.
Τ.Κ.: Ομοφυλοφιλία, ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα. Έχετε εκδώσει βιβλία που καταπιάνονται, με αντικειμενικότητα και νηφαλιότητα, ιστορικά-επιστημονικά με το θέμα; Έχετε εκδώσει βιβλία για την ιστορία των ομοφυλοφιλικών αγωνιστικών κινήσεων στην Ελλάδα;
Μ.Γ.: Έχουμε εκδώσει το ΑΜΦΙ και Απελευθέρωση καθώς και τον Καιάδα του Λουκά Θεοδωρακόπουλου, ιστορικού ηγετικού στελέχους του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλόφιλων Ελλάδος και επί επτά έτη εκδότη του περιοδικού Αμφί, καθώς επίσης συγγραφέα, ποιητή και μεταφραστή ογδόντα και πλέον τίτλων. Το δίπτυχο αυτών των δυο βιβλίων αποτελεί την πρώτη απόπειρα ιστορικής καταγραφής των γεγονότων που σημάδεψαν τους ομοφυλόφιλους έως περίπου τα τέλη της δεκαετίας του 80. Ο Καιάδας αποτελεί προσωπική μαρτυρία του συγγραφέα για τη συμπεριφορά της χούντας των συνταγματαρχών στους ομοφυλόφιλους, ενώ το Αμφί και Απελευθέρωση, μέσα από κείμενα, συνεντεύξεις και πολλά ντοκουμέντα καταγράφει την πορεία του ΑΚΟΕ και του ΑΜΦΙ, καθώς και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Αυτά ήταν τα δυο πρώτα μας βιβλία και δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέξαμε να κάνουμε την αρχή μας με αυτά : θελήσαμε να δώσουμε ξεκάθαρα το στίγμα μας.
Τ.Κ.: Αν η διαδρομή σας στο νέο σας κοινωνικό φύλο είναι ένα ταξίδι, ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την αφετηρία του ως σήμερα και πώς ονειρευόσαστε τη συνέχεια του;
Μ.Γ.: Το κοινωνικό μου φύλο ως γυναίκα τρανσέξουαλ, το βιώνω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, μικρό παιδί ακόμη. Από πολύ μικρό παιδί αντιλήφθηκα τη διαφορετικότητα μου και, πιστέψτε με, το «ταξίδι» αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο. Στο δρόμο συνάντησα πολλές συμπληγάδες, η κοινωνία μας βλέπετε δυσκολεύεται ακόμη και σήμερα να αποδεχτεί το «διαφορετικό». Θέλει πολλή δουλειά ακόμη. Μπορώ όμως να υπερηφανευτώ ότι προτάσσοντας τα «θέλω» μου και την πίστη μου σε κάποιες αξίες, με όπλο τη δουλειά μου και την «ξεροκεφαλιά» μου ίσως κάποιες φορές, κατάφερα να ξεφύγω από δύσκολα μονοπάτια και να σταθώ με αξιοπρέπεια. Ονειρεύομαι τη συνέχεια, σε έναν κόσμο που δεν ενδιαφέρεται πια για το κοινωνικό ή βιολογικό φύλο, που δεν θα τον ενδιαφέρει η σεξουαλικότητα, η θρησκεία, η εθνοτική καταγωγή, που θα σέβεται ουσιαστικά το «διαφορετικό» σε όλες τις εκφάνσεις του, που θα τον ενδιαφέρει μόνον ο 'Aνθρωπος. Για να γίνω πιο ακριβής, δεν το ονειρεύομαι μόνο, προσπαθώ στο μέτρο , που μου είναι δυνατόν, τα όνειρα μου να συμβαδίζουν με τις πράξεις μου.
Ο Τάσος Καραντής γεννήθηκε το 1968 στη Σαλαμίνα. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά ως αρθογράφος. Έχει εκδώσει σειρά ποιητικών συλλογών και δοκιμίων. Ζει στη Σαλαμίνα και είναι ο εκδότης του χειροποίητου και ανεξάρτητου εντύπου επικοινωνίας Το Μαύρο 'Aστρο.
