«Γυναίκες που γεννήθηκαν άντρες». - Όταν η λέξη «τρανς» ακούγεται στην Βουλή.

«Γυναίκες που γεννήθηκαν άντρες».

Όταν η λέξη «τρανς» ακούγεται στην Βουλή.

Ελλάδα

Αθήνα: Η Εϊπριλ Ασλεϊ τιμήθηκε από τη βασίλισσα Ελισάβετ για την προσφορά της στην ισότητα των δύο φύλων. Πριν από 77 χρόνια, η Εϊπριλ είχε γεννηθεί με το όνομα Τζορτζ. Το ΒΗmagazino συνομίλησε με τέσσερις transexual και παρουσιάζει ιστορίες, γεγονότα και αριθμούς για ένα θέμα που εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού.

Η φετινή λίστα της βασίλισσας Ελισάβετ με τις προσωπικότητες που τιμήθηκαν για την προσφορά τους από τη Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν σημαντική. Το φετινό Αδαμάντινο Ιωβηλαίο έδινε στην επίσημη περίσταση επιπλέον βαρύτητα. Δίπλα στις κυρίες των τιμών, το όνομα Εϊπριλ Ασλεϊ στην αρχή δεν έκανε αίσθηση. Το παρελθόν της Dame που είχε την τιμή δεν είναι μια συνηθισμένη ιστορία. Η Εϊπριλ γεννήθηκε 77 χρόνια πριν με το όνομα Τζορτζ στο Λίβερπουλ, ο πατέρας της ήταν ναύτης και η μητέρα της δούλευε σε εργοστάσιο πυρομαχικών. Οταν ήταν τριών ετών ήξερε πως είναι διαφορετικός. Οταν ήταν 15 προσπάθησε να πάει στο ναυτικό. Οταν ήταν 18 αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Το 1960 έγινε η πρώτη βρετανή και όγδοη στον κόσμο που έκανε εγχείρηση αλλαγής φύλου στην Καζαμπλάνκα. Αργότερα, έγινε μοντέλο για την «Vogue», γοήτευσε τον Ομάρ Σαρίφ, έκανε παρέα με τον Πίτερ Ο’ Τουλ που χτυπούσε όποιον την κορόιδευε, στην λίστα των φίλων της βρίσκονταν ο Νταλί και ο Πικάσο και το 2005 έπειτα από δικές της πιέσεις για την αλλαγή της νομοθεσίας (Gender Recognition Act), πήρε το νέο της πιστοποιητικό γεννήσεως, όπου είχε καταχωριστεί ως γυναίκα. Η βασίλισσα την τίμησε για την προσφορά της στη μάχη για την ισότητα των transexual με τους άντρες και τις γυναίκες. «Δεν το περίμενα, αλλά ήταν καλό», είπε στα μέσα του Ιουνίου, κατά τη διάρκεια της βράβευσης.

Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο συντηρητισμός και η ηθικοπλαστική προσέγγιση αποτελούν σχεδόν δομικά στοιχεία του δημόσιου λόγου. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η πρώτη φορά που ακούστηκε στην ελληνική Βουλή η λέξη «διεμφυλικός» ήταν πριν από έναν χρόνο, όταν η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ηρώ Διώτη κατέθεσε σχετική ερώτηση, ζητώντας να υπάρχει δυνατότητα αλλαγής εγγράφων για διεμφυλικά άτομα και ρητή αναφορά στον υπό διαβούλευση τότε αντιρατσιστικό νόμο στην ταυτότητα φύλου, χωρίς όμως ανταπόκριση. Ο Κώστας Γιαννακόπουλος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, επισημαίνει ότι «η ανατροπή της βιολογίας είναι το μεγαλύτερο ταμπού. Ακόμη και αν κάποια έχει κάνει εγχείρηση, εξακολουθεί να μη θεωρείται γυναικά, επειδή δεν μπορεί να αναπαράγει. Αυτό το κλίμα διαπερνά και τον κόσμο της διανόησης». Οι ιστορίες είναι πραγματικές. Και συγκλονιστικές.

«Γιατί, μαμά;»

«Ενα τηλέφωνο στη μάνα μου στις πέντε το πρωί πάντα με ισορροπούσε. Ηταν ευλογία για εμένα η αγάπη της οικογένειάς μου». Θα μπορούσε να είναι φράση στα χείλη οποιασδήποτε κοπέλας. Είναι το βασικό μότο της Αννας Κουρουπού, μιας 48χρονης τρανς. Το επαναλαμβάνει διαρκώς, τόσο στο βιβλίο της «Γιατί δεν έχω σαν το δικό σου, μαμά;» (εκδόσεις Ποταμός) όσο και στη συνάντησή μας σε ένα όμορφο διαμέρισμα στον Νέο Κόσμο. Η ζωή της μοιάζει με παραμύθι – με δράκους, πρίγκιπες και happy end. «Αγαπήθηκα και αγάπησα πολύ. Και αύριο να πεθάνω, θα είμαι γεμάτη» λέει. Αφού πέρασε τα δύσκολα χρόνια του ’80, σήμερα βρίσκεται στην πιο ώριμη και δημιουργική φάση της, αρθρογραφώντας συχνά και ανεβάζοντας θεατρικούς μονολόγους.

Η Aννα γεννήθηκε άνδρας, αλλά επέλεξε να ζήσει ως γυναίκα, δημόσια και όχι μέσα στην ντουλάπα. Δεν είναι η μοναδική, υπάρχουν αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις στην Ελλάδα και διεθνώς, και σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Συνήθως ταυτίζονται με το πεζοδρόμιο και την υποκουλτούρα. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι – ευτυχώς – λιγότερο στερεοτυπική. Η πρόσφατη αποκάλυψη στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, που έκανε τον γύρο του κόσμου μέσα από πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «The Guardian», είναι χαρακτηριστική. Αφορά ένα πορτρέτο που επιγραφόταν ως προσωπογραφία «μιας άγνωστης γυναίκας» επειδή δεν είχε ταυτοποιηθεί. Η τελική ταυτοποίηση υπήρξε σοκαριστική για τη βρετανική κοινωνία. Το πορτρέτο αναπαριστούσε τον γάλλο στρατιωτικό και διπλωμάτη Σεβαλιέ ντ’ Εόν που έζησε τον 18ο αιώνα ως γυναίκα. Μάλιστα, ο βρετανός σεξολόγος Χάβελοκ Ελις προσπάθησε να εισαγάγει τον όρο «εονισμός» ως δηλωτικό της διεμφυλικής συμπεριφοράς. Τέτοιες εμπειρίες θα συναντήσουμε παντού, ακόμη και στις πιο σεμνότυφες και κλειστές κοινωνίες όπως η βικτωριανή, όπου οι τρανς διώκονταν. Μεγαλύτερη ανεκτικότητα, βέβαια, υπήρχε σε όσους γεννήθηκαν γυναίκες, αλλά έζησαν σαν άνδρες, όπως ο στρατιωτικός χειρουργός Τζέιμς Μπάρι με αξιόλογο επιστημονικό έργο για τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.

Η «μοναξιά» των 80s

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ο δρόμος για τις τρανς είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Τουναντίον. Ειδικά στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’80, το να είσαι τρανσέξουαλ σήμαινε να είσαι πρωταγωνίστρια του Νίκου Νικολαΐδη και όχι του Αλμοδόβαρ. Η πορνεία ήταν σχεδόν μονόδρομος, αλλά, όπως έγραφε ο Ταχτσής, «η ευτυχία βρισκόταν πάντα στο απέναντι πεζοδρόμιο». Ναρκωτικά και αντεργκράουντ κουλτούρα, επιθέσεις από την Αστυνομία, επιχειρήσεις «Αρετή», τρανσφοβικά εγκλήματα αρχειοθετημένα εξαρχής, κοινωνικός στιγματισμός και δαιμονοποίηση λόγω AIDS.

Μοναδική φωνή το περιοδικό «Κράξιμο», με τίτλο εμπνευσμένο από το κοινό βίωμα και εκδότρια την «εκδιδόμενη τραβεστί Πάολα». Με ένα γράψιμο κομμένης ανάσας, με επιθετικό και προκλητικό ύφος, υπήρξε πολύ πιο πρωτοποριακό και καλλιτεχνικό, με τις πένες της Γώγου, του Χριστιανόπουλου και του Πετρόπουλου, από πολλά «καθωσπρέπει» τότε έντυπα, εγκλωβισμένα στη σεμνοτυφία και στην υποκρισία. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Οχι πως σήμερα η πολιτεία αναγνωρίζει ή διευκολύνει την ύπαρξη των τρανς, αλλά οι ίδιες πάλεψαν για να κατοχυρώσουν κάτι παραπάνω από τα λίγα τετραγωνικά της Συγγρού· εκεί που τις απομόνωσαν για να μην αντικρίζει η πόλη τον πανικό της στον καθρέφτη και αναστατώνεται.

Η διεθνής εμπειρία στον απόηχο του Μάη

Εξω, όμως, πάμε καλά. Στην Ιταλία το 2006 εξελέγη η πρώτη τρανς βουλευτής στην Ευρώπη, η Βλαντίμιρ Λουξούρια. Η Λουξούρια ήταν ηθοποιός και τραγουδίστρια. Στην ιταλική Βουλή μετατράπηκε από drag queen σε μια από τις πιο σοβαρές και εργατικές φυσιογνωμίες και αντιμετώπισε με νηφαλιότητα και αξιοπρέπεια τις φραστικές επιθέσεις που δεχόταν τόσο από βουλευτές του Μπερλουσκόνι όσο και από την Αλεσάντρα Μουσολίνι. Αληθινό πρότυπο διεμφυλικής ταυτότητας και ακτιβισμού, εξακολουθεί ως σήμερα να ασχολείται με τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ. Εκλεγμένες τρανς βουλευτίνες επιπλέον υπάρχουν στην Πολωνία και στη Νέα Ζηλανδία, στην Πολιτεία της Χαβάης η υπεύθυνη παιδείας είναι επίσης τρανς, ακόμη και ιερέας στη Λουθηρανική Εκκλησία της Φινλανδίας υπήρξε τρανς άτομο, ενώ η Γιολάντα Σουάνιος, ιδιοκτήτρια τηλεοπτικού σταθμού στην Ταϊλάνδη, είναι υποψήφια δήμαρχος.

Η νταντά του Ομπάμα και ο γιος του Χεμινγουέι είναι τρανς. Επίσης, η Μπεν Μπαρς, διάσημη καθηγήτρια Νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, και η Λιν Κόνγουεϊ, ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά της IBM Research. Σε όλον τον κόσμο οι τρανς έχουν διαπρέψει στις επιστήμες και στην τέχνη. Προσφάτως, μάλιστα, η PC Air, μια ταϊλανδέζικη αεροπορική εταιρεία, προσέλαβε τρανσέξουαλ ως αεροσυνοδούς. Πλέον, στους διαγωνισμούς «Μις Υφήλιος» θα λαμβάνουν μέρος και διεμφυλικές μετά τα διαβήματα της «Μις Βανκούβερ» και τρανς Τζένα Ταλάκοβα. Αρκετές ασχολήθηκαν με την τέχνη. Η Τζέιν Κάουντι, για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι αρνήθηκε να χειρουργηθεί, έζησε μια queer ζωή ανάμεσα σε μιούζικαλ, στο Factory του Γουόρχολ και στις πανκ συνοικίες του Λονδίνου.

Ενας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους γάλλους φιλόσοφους, ο Μισέλ Φουκό, έθεσε κάποια στιγμή το ερώτημα «αν χρειαζόμαστε πραγματικά ένα αληθινό φύλο». Ο ίδιος απάντησε πως «το μόνο που θα έπρεπε να μετράει είναι η πραγματικότητα του σώματος και η ένταση των επιθυμιών του». Οι δυτικές κοινωνίες, ωστόσο, και πολύ περισσότερο η ελληνική, επιμένουν να απαντούν καταφατικά, προτάσσοντας έναν σκληρό δυισμό «αρσενικού» - «θηλυκού», όπου ανατομία - έμφυλη ταυτότητα και σεξουαλικός προσανατολισμός οφείλουν να βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία. Τα τρανς άτομα αποτελούν την πιο φωναχτή «παρέκκλιση» αυτού του κανόνα και υφίστανται τον αποκλεισμό ως συνέπεια.

Η εξέγερση του Stonewall όμως, το 1969, με την εμβληματική μορφή της Σίλβια Ριβέρα και την ακούραστη υπεράσπιση από την ίδια του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού, η ανάδειξη του κινήματος για τη σεξουαλική απελευθέρωση, η κατάκτηση των αμφιθεάτρων από την Τζούντιθ Μπάτλερ και την queer theory τη δεκαετία του 1990 συνέβαλαν στο να γίνουν οι διεμφυλικοί ορατοί στη δημόσια σφαίρα και στο να εκχωρηθούν ορισμένα δικαιώματα, όπως η δυνατότητα αλλαγής εγγράφων χωρίς να είναι απαραίτητη η εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου (σε Ισπανία, Πορτογαλία, Αγγλία, Αργεντινή και αλλού), η πρόσβαση στα Εθνικά Συστήματα Υγείας για παρεμβάσεις στο σώμα και οι νομοθεσίες για άρση των ανισοτήτων όχι μόνο για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά και ταυτότητας φύλου.

... και η ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα, όπου τα πάντα γίνονται με μεγάλη χρονοκαθυστέρηση, δεν υπάρχει τίποτε από τα παραπάνω, όπως μας πληροφορεί η πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, Μαρίνα Γαλανού. Τη Μαρίνα τη βρήκα στα γραφεία του εκδοτικού οίκου Πολύχρωμος Πλανήτης, του οποίου είναι ιδιοκτήτρια, κατορθώνοντας να διαγράψει μια πετυχημένη πορεία στη βιβλιογραφία ζητημάτων για τη σεξουαλικότητα και το φύλο. Είναι αρκετά επιφυλακτική με τα media, όπως και οι περισσότερες τρανς. «Πολλοί δημοσιογράφοι», μου λέει, «αντί να βρίσκονται στο πλευρό των αδύναμων, τοποθετούνται απέναντί τους. Αυτό που προβάλλεται είναι μια εικόνα που θα εντείνει την περιθωριοποίηση της τρανς κοινότητας».

Οι δυσκολίες εύρεσης στέγης και εργασίας, ταυτοποίησης λόγω ταυτότητας και πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας είναι για εκείνη τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα διεμφυλικά άτομα, μαζί με τα στερεότυπα που επηρεάζουν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. «Οταν έκανα τα πρώτα βήματα της μετάβασής μου, έχασα πολλούς έως τότε καλούς φίλους» αναφέρει και χαρακτηρίζει «υποκριτική την ελληνική κοινωνία, που προτιμά να κρύβει αυτά τα θέματα πίσω από μια κουρτίνα ή να τα προβάλλει μόνο με ένα ροζ χρώμα, παρά στο φως της μέρας». Σαφώς πολιτικοποιημένη, χωρίς ωστόσο να είναι ενταγμένη σε κάποιον χώρο, μιλά με ανησυχία για την «καταστροφική πορεία της χώρας με το μνημόνιο» και για τη «συντηρητική στροφή της ελληνικής κοινωνίας με την άνοδο της Χρυσής Αυγής».

Το Σωματείο είναι αφοσιωμένο σε δράσεις αλληλεγγύης για τα τρανς άτομα. Μεταξύ άλλων, οργανώνει συσσίτια με τη συνδρομή της ΜΚΟ Praksis, παρέχει νομική, καθώς και ψυχολογική υποστήριξη στα μέλη του. Η Παρασκευή Πάλμου, ψυχολόγος, με βασικό ερευνητικό πεδίο τα LGBT άτομα, έχει αναλάβει αυτόν τον ρόλο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει εξειδικευμένη ιατρική μέριμνα για τρανς άτομα, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες του εξωτερικού, με αποτέλεσμα οι περισσότερες να λειτουργούν εμπειρικά, προσφεύγοντας σε ορμονοθεραπείες, ενώ για εγχειρήσεις επαναπροσδιορισμού φύλου πηγαίνουν στην Αγγλία πλέον (και παλιότερα στην Καζαμπλάνκα), με το οικονομικό κόστος να φθάνει ως και τις 25.000 ευρώ. Στην Ελλάδα δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου αντίστοιχες επεμβάσεις έγιναν με τόση προχειρότητα, ώστε να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα σε άτομα που τις υπέστησαν, αν και κάποιοι από τους γιατρούς που τις ανέλαβαν φιγουράρουν σε λίστες για φοροδιαφυγή. Οσον αφορά δε την ψυχική υγεία, οι περισσότεροι λειτουργοί της με το DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ανά χείρας αντιμετωπίζουν τον τρανσεξουαλισμό ως διαταραχή. «Υπάρχει μια σαφής τάση ψυχιατρικοποίησης του προβλήματος» εξηγεί η κυρία Πάλμου και δίνει έμφαση στον ρόλο της οικογενειακής στήριξης ως καθοριστικού παράγοντα για τη μετεξέλιξη των τρανς ατόμων. Η ψυχική αντοχή τους βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τη συμπαράσταση από το στενό περιβάλλον τους.

Ενα διαρκές «coming out»

Στη Ζαν Μωρεάς, όμως, ένα μικρό δρομάκι κάθετο στη Συγγρού, υπάρχει μια νησίδα ελευθερίας και δημιουργικότητας. Οι «Κούκλες», είναι το πρώτο και μοναδικό μαγαζί με drag show στην Ελλάδα, όπου επτά τρανς και ο Νικόλας δίνουν κάθε Παρασκευή και Σάββατο βράδυ παραστάσεις. Η Εύα Κουμαριανού μεταμορφώνεται σε Τζέσικα Ράμπιτ, η Μάνια σε Αννα Βίσση και η Τάνια σε Αλίκη Βουγιουκλάκη. Η πραγματική βασίλισσα, όμως, είναι η Μαριλού, η ιδιοκτήτρια του μπαρ, που επιμελείται το πρόγραμμα εδώ και 17 χρόνια με το βερολινέζικο στυλ που κουβαλάει μαζί της. Από το 1997 που ο Παύλος Φυσάκης έκανε την πρώτη έκθεση φωτογραφίας για τις «Κούκλες», πολλοί celebrities πέρασαν να πιουν ένα ποτό και να απολαύσουν το σόου, από τον Ζαν Πολ Γκοτιέ ως τη Δήμητρα Λιάνη.

Οι «Κούκλες», όμως, έγιναν hot spot της πόλης μετά την πολυβραβευμένη ταινία του Πάνου Κούτρα «Στρέλλα», μεγάλο μέρος των γυρισμάτων της οποίας πραγματοποιήθηκε εκεί. Μετά την «Μπέτυ», τη μικρού μήκους ταινία του Δημήτρη Σταύρακα το 1970, η «Στρέλλα» αποτελεί τη μοναδική προσπάθεια πραγματικής απεικόνισης της ζωής των τρανς ως τέτοιας και όχι ως καρικατούρας και μάλιστα μαζικής παραγωγής. Με αυτή την έννοια, δεν θα ήταν άδικο να έλεγε κανείς ότι η «Στρέλλα» λειτούργησε σαν συλλογικό coming out. Διεθνώς, υπάρχουν πολλές παρόμοιες προσπάθειες. Στην Αγγλία, η Κλοέ Σεβινί πρωταγωνιστεί στη σειρά «Hit & Miss» όπου παίζει τον ρόλο μιας τραβεστί - δολοφόνου που μαθαίνει πως πριν από την αλλαγή φύλου, ως άντρας, είχε κάνει έναν γιο. Αυτά μάλλον γίνονται μόνο στο σινεμά.

Είναι δύσκολο να προσεγγίσει κανείς τον ακριβή αριθμό των διεμφυλικών ατόμων που ζουν στην Ελλάδα. Η ζωή των περισσοτέρων καλύπτεται από ένα πέπλο σιωπής, επιδιώκουν να μην υπερτονίζουν αυτό το ταυτοτικό χαρακτηριστικό και συχνά αποφεύγουν την υπερβολική έκθεση. Σίγουρα, πάντως, δεν περιορίζονται στις γκετοποιημένες γειτονιές που η κοινωνία έχει υπόψη της. Με σαφώς λιγότερες ευκαιρίες στη διάθεσή τους από ό,τι οι υπόλοιποι, είναι πάντως διασκορπισμένες σε αρκετά επαγγέλματα, από το Δημόσιο ως τα ΜΜΕ. Κάποια, και ιδίως όσα σχετίζονται με την τέχνη, είναι από τη φύση τους πιο ανοιχτά. Η Φένια Αποστόλου το επιβεβαιώνει. Χορεύτρια και χορογράφος, σπούδασε στην Κρατική Σχολή Θεάτρου και συμμετείχε σε μεγάλες παραστάσεις, στο Κρατικό Βορείου Ελλάδος και στην Octana του Κωνσταντίνου Ρήγου. Το 2004 συνεργάστηκε στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μετά βραβεύτηκε για τη μικρού μήκους ταινία «Νightmare» από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και πλέον έχει τη δική της ομάδα χοροθεάτρου «Λυδία Λίθος».

Η Φένια είναι η τρανς της διπλανής πόρτας, της δικής μου τουλάχιστον, στην παλιά μου γειτονιά, στο κέντρο της Αθήνας, και διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με το περιβάλλον της. Οσοι παρακολούθησαν τη μετάβασή της κατανοούν ότι δικαιώθηκε για την επιλογή της. «Δεν έχασα κανένα πρόσωπο στη ζωή μου, οι φίλοι μου ήταν κοντά μου και τους αρέσω εμφανισιακά ως κοπέλα. Τώρα είμαι πιο πολύ Εγώ. Παλαιότερα, είχα ορισμένα συμπλέγματα στην επικοινωνία, τώρα όμως απελευθερώθηκαν οι δυνάμεις μου» λέει. Η Φένια πιστεύει στην οικογένεια και εύχεται να μπορέσει να δημιουργήσει τη δική της. «Είμαι ένα κανονικό κορίτσι» καταλήγει.

Η ύπαρξη των τρανς είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι εντελώς ρευστά και ότι στο φάσμα τους ανοίγεται μια πολλαπλότητα επιλογών. Ακόμη και οι πιο κρυφοί τόποι του υποκειμένου, όπως αυτοί, δεν ξεφεύγουν από τις σχέσεις εξουσίας. Στη βάση πολιτισμικών προτύπων δημιουργείται και επιτελείται το φύλο με τιμωρητικές συνέπειες σε όσους απειθαρχούν. Αν κάτι, όμως, μας έμαθε η μεγάλη τομή της ψυχανάλυσης για να απεμπλακούμε από τον «κατάλογο των αμαρτιών» είναι ότι αυτό που εν τέλει έχει σημασία είναι η ψυχική έμφυλη ταυτότητα, ότι είμαστε κάτι παραπάνω από ένα ΧΧ ή ΧΥ χρωμόσωμα. Οι τρανς σε αυτό το πεδίο πειραματίζονται, και από αυτή τη σκοπιά αποτελούν υποδείγματα διεκδίκησης, αυτενέργειας και θάρρους. Οπως γράφει η Αννα στο βιβλίο της: «Θέλει αρχίδια να κόψεις τα αρχίδια σου». l

Μια ματιά στην Ιστορία και στους πολιτισμούς

Οι ρίζες του τρανσβεστισμού φαίνεται να είναι τόσο παλιές όσο και του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην Αρχαία Ελλάδα ο τρανβεστισμός με τη μορφή της παρενδυσίας και της θηλυπρεπούς συμπεριφοράς υπήρχε στις θεατρικές παραστάσεις και στις λατρευτικές τελετές του Διονύσου, σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις και στην καθημερινή ζωή της πόλης. Η Μάργκαρετ Μίλερ, καθηγήτρια του Τμήματος Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Τορόντο, μελέτησε αυτό το ενδεχόμενο παρατηρώντας ότι σε συγκεκριμένο αγγείο απεικονίζονται γυναικείες φιγούρες, με ανάλαφρα ενδύματα και κοσμήματα, που είχαν μούσι. Στα ρωμαϊκά χρόνια, ο αυτοκράτορας Ηλιογάβαλος (218-222 μ.Χ.), μολονότι παντρεύτηκε πέντε γυναίκες, φερόταν και ντυνόταν ως γυναίκα και προτιμούσε σεξουαλικά τους άνδρες.

Οι Hijra της Ινδίας αποτελούν πανάρχαιες κοινότητες διεμφυλικών με αναφορές σε θεότητες του ινδουισμού και οργανωμένες ως κάστα. Επί βρετανικής κατοχής προσπάθησαν να τις απαγορεύσουν, αλλά μόλις ανακτήθηκε η ανεξαρτησία της χώρας, καταργήθηκαν αυτοί οι νόμοι. Ορισμένες σήμερα έχουν μετατραπεί σε ΜΚΟ και σε περιοχές όπως το Ταμίλ έχουν θεσπιστεί ειδικοί νόμοι προστασίας. Θεωρείται ότι φέρνουν τύχη και γονιμότητα, γι’ αυτό τις καλούν σε γάμους και βαφτίσεις. Από το 2006 σε κάποιες πόλεις έχουν αναθέσει στις κοινότητες των Hijra τη συλλογή των απλήρωτων φόρων με παρακράτηση 4%.

Και στην Ταϊλάνδη, όμως, οι Kathoey συνιστούν παραδοσιακή επιλογή έμφυλης ταυτότητας που σύμφωνα με τη θρησκεία προκύπτει από το κάρμα. Πρακτικές παρενδυσίας υπήρχαν στους πολιτισμούς των Μάγιας και των Αζτέκων που επιχείρησαν να εξαλείψουν οι ισπανοί κατακτητές. Σήμερα, σε ορισμένες φυλές ιθαγενών στο Μεξικό, όπως οι Λακότα ή οι Ναβάχο, εξακολουθεί να υπάρχει η έννοια του «διπλού πνεύματος», της διαφορετικής έμφυλης ψυχοσύνθεσης από τη σωματική κατασκευή και αυτά τα άτομα θεωρούνται ιερά με ιδιότητες θεραπείας, μαντείας κτλ. Το παράδειγμα που έχει μελετηθεί περισσότερο είναι της πόλης Χουτσιτάν, όπου οι ομοφυλόφιλοι άνδρες που προτιμούν να φέρονται ως γυναίκες κατατάσσονται στις «Μούσες» και εντάσσονται ισότιμα στην κοινωνία. Εξάλλου, στη φυλή των Ζαποτέκων δεν προσδιορίζουν το φύλο των ανθρώπων με βάση τη βιολογία. Μέχρι και σήμερα αποκαλούν τα μικρά παιδιά όχι «αγόρι» και «κορίτσι», αλλά «κρία», δηλαδή «πλάσμα», μέχρις ότου εκδηλώσουν τα ίδια σε ποιον χώρο ανήκουν. Στα πρώτα βήματα της Ισλαμικής Επανάστασης ο Αγιατολάχ Χομεϊνί εξέδωσε φετφά (θρησκευτικό διάταγμα), επιτρέποντας σε άνδρες και γυναίκες να αλλάζουν φύλο αν το επιθυμούν.

Λεξιλόγιο

Queer: Αρχικά σήμαινε «αλλόκοτος» και χρησιμοποιήθηκε απαξιωτικά από τον Μαρκήσιο Ντάγκλας προς τον Οσκαρ Γουάιλντ, αλλά επανήλθε ως όρος περηφάνιας, υπονοώντας την πολλαπλότητα των έμφυλων και σεξουαλικών επιλογών.

Genderqueer: Φυλοπαράξενος, όσοι/ες αρνούνται να προσδιοριστούν στις κατηγοριοποιήσεις κοινωνικού και βιολογικού φύλου.

LGBT (lesbian, gay, transsexual, bisexual): στα ελληνικά ΛΟΑΤ (έτσι κωδικοποιήθηκε το κίνημα για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων όσων διαφοροποιούνται από το ετεροφυλοφιλικό πρότυπο).

Transgender: Ορθότερος όρος από τα φορτισμένα «τρανσέξουαλ» και «τραβεστί» για τα άτομα που βρίσκονται σε διαδικασία υπέρβασης του κοινωνικού φύλου. Στα ελληνικά χρησιμοποιούνται οι όροι «διεμφυλικός» ή «φυλομεταβατικός».

Crossdressers: Παρενδυτικοί, αυτοί που φορούν ρούχα του αντίθετου φύλου. Η παρενδυσία δεν σημαίνει απαραίτητα συνολικότερη υιοθέτηση στοιχείων του άλλου φύλου ή ομοφυλόφιλη σεξουαλική προτίμηση.

Heteronormality: Ετεροκανονικότητα, η κυρίαρχη ιδεολογικά και θεσμοθετημένη ετεροφυλοφιλία.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ - BHMagazino 31/7/2012 | 12:18