Συνέντευξη
του Λύο Καλοβυρνά
Τελικά είναι γκέι ταινία; Τρανς ταινία; Κουίαρ; Προκλητική; Επαναστατική; Μήπως χριστιανική; Με αφορμή τη Στρέλλα ο σκηνοθέτης της Πάνος Κούτρας κι ο σεναριογράφος της Παναγιώτης Ευαγγελίδης κουβεντιάζουν με τον Λύο Καλοβυρνά
Λύο
Έχει ξεκινήσει κουβέντα στο φόρουμ του 10% για το αν η Στρέλλα είναι «γκέι» ταινία. Κάποιοι λένε πως όχι, άλλοι τη λένε κούιαρ κι άλλοι λένε ότι ο χαρακτηρισμός queer είναι περιοριστικός.
Πάνος
Άλλη μια φορά καταλήγω να εξηγώ ότι το queer είναι απλά ένα είδος, ένας όρος. Tο φιλμ κούιαρ είναι ένα genre. Πάντως υπάρχει μια τάση να αντιμετωπίζεται το κούιαρ ως περιοριστικό και κάπως μειωτικό.
Παναγιώτης
Γι' αυτούς που δεν ανήκουν στο queer culture εννοείται πως είναι.
Πάνος
Με την ίδια λογική, μια ταινία γουέστερν είναι περιοριστική. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους αρέσουν τα γουέστερν και δεν θα πάνε να τα δούνε, παρόλο που μπορεί να πρόκειται για μια πολύ καλή ταινία, ένα αριστούργημα.
Παναγιώτης
Αν δεν σου αρέσει το genre, δεν παίζει ρόλο αν η ταινία είναι αριστούργημα.
Πάνος
Θα μπορούσες να πεις τη Στρέλλα «κοινωνικό δράμα», «ταινία σινεφίλ». Όλες μου οι ταινίες θα μπορούσαν να μπουν κάτω από την ταμπέλα του σινεφίλ. Για μένα πάντως η λέξη queer αναφέρεται σε θέματα και τρανσεξουαλικά και αμφισεξουαλικά και queer και γκέι.
Λύο
Με την έννοια της αμφισβήτησης της σεξουαλικής ταυτότητας.
Παναγιώτης
Η έννοια queer είναι πολύ πλατιά. Για μερικούς είναι περιοριστική, επειδή δεν γνωρίζουν σε τι αναφέρεται.
Λύο
Απευθύνεται σε ειδικό κοινό η Στρέλλα;
Παναγιώτης
Το αντίθετο. Ειδικά στην Ελλάδα απευθύνεται και στον τελευταίο Έλληνα. Αυτό που κάναμε ήταν να αντλήσουμε από τα προσωπικά μας βιώματα, από τα προσωπικά μας ελληνικά αρχέτυπα, ακούσματα, λέξεις που κυκλοφορούν στον αέρα. Από αυτή την άποψη, η ταινία είναι πολύ κλασική. Είναι μια ιστορία κλασσική στον πυρήνα της, με πολλά φώτα και λαμπιόνια γύρω γύρω.
Λύο
Μπορεί η συσκευασία της να είναι πολύ εξωτική, αλλά το περιεχόμενο είναι πράγματι αρχετυπικά κλασικό. Μια άλλη ταμπέλα που της έχουν φορέσει είναι η λέξη προκλητική.
Παναγιώτης
Αυτό το ξέραμε ήδη όταν τη σχεδιάζαμε.
Λύο
Το παίρνετε σαν κατηγορία ή σαν κομπλιμέντο;
Πάνος
Δεν ξέρω για τον Παναγιώτη, αλλά εγώ θεωρώ ότι ο ρόλος της τέχνης είναι να ταρακουνά, να ξυπνά. Όχι πως δεν υπάρχει μια τέχνη που δεν το κάνει -και μ' αρέσει πάρα πολύ- αλλά, για μένα, όταν μπαίνεις στον κόπο να κάνεις κινηματογράφο, κάτι τόσο πολύπλοκο, δύσκολο κι εξουθενωτικό, τουλάχιστον ταρακούνα και λίγο.
Παναγιώτης
Η τέχνη είναι σαν ένα λουλούδι που προσπαθεί να προσελκύσει τη μέλισσα να 'ρθει να πάρει τη γύρη. Όσο πιο ωραίο και ευωδιαστό είναι το λουλούδι, τόσο πιο εύκολα θα περάσει το μήνυμά του. Μια καλή προκλητική ταινία έχει πολλές ευκαιρίες να κάνει και κοινωνική δουλειά.
Λύο
Ποιο είναι το προκλητικό σε αυτή την ταινία;
Πάνος
Νομίζω ότι είναι το θέμα της. Πραγματεύεται ένα ταμπού.
Παναγιώτης
Οι θέσεις της ταινίας, όπως εκφράζονται με τις επιλογές και με τα λόγια των ηρώων, είναι προκλητικές.
Λύο
Για μένα το πιο προκλητικό είναι πως όλα αυτά τα προκλητικά που αναφέρατε δεν τιμωρούνται, μπορεί να έχουν αίσιο τέλος. Αυτό για τη δική μας κοινωνία είναι προκλητικό. Πολλοί σκηνοθέτες πραγματεύονται θέματα ταμπού, αλλά σχεδόν όλοι βάζουν τους παραβάτες των ταμπού να τιμωρούνται στο τέλος, ψυχικά ή πραγματικά. Αυτό που θεωρώ επαναστατικό στη Στρέλλα είναι ότι δείχνει πως ναι, υπάρχουν και ευτυχισμένοι τρανς.
Παναγιώτης
Αυτή ήταν η ιδέα στο στάδιο της σύλληψης της ταινίας, πριν καν ξεκινήσουμε.
Πάνος
Όχι όμως σαν happy end.
Παναγιώτης
Μα δεν είναι happy. Είναι μια κατάσταση διαπραγματεύσιμη, για την οποία μπορούμε να κάνουμε κάτι. Δεν είναι άσπρο μαύρο. Υπάρχουν λύσεις. Ο καθένας θα κάνει τις επιλογές του και θα βρει αυτές τις λύσεις και ανάλογα θα είναι περισσότερο ή λιγότερο ευτυχισμένος· τη μια μέρα περισσότερο, την άλλη λιγότερο.
Πάνος
Eίναι μια κατάσταση εφικτή. Και είναι σημαντικό ότι δεν είναι ένα τέλος αυθαίρετο. Είναι η κατάληξη της διαδρομής που κάνουν οι δύο ήρωες στην ταινία.
Λύο
Έχετε δει διαφορετικές αντιδράσεις από το κοινό, ανάλογα με το αν είναι γκέι ή όχι;
Πάνος
Όχι πραγματικά. Και στη Γαλλία, που το έζησα πιο πολύ, καθώς τώρα είναι στην τέταρτη βδομάδα προβολής, δεν μπορώ να πω ότι είδα κάτι ενδεικτικό. Σίγουρα, απ' ό,τι μου είπαν οι διανομείς μου, το κοινό είναι περισσότερο ετεροφυλόφιλο παρά γκέι. Να το πούμε;
Παναγιώτης
Να το πούμε.
Πάνος
Το λέμε λοιπόν: τουλάχιστον στη Γαλλία, σε μια ταινία που έχει τρανσέξουαλ θέμα και ηρωίδα δεν πάνε πολλοί γκέι.
Λύο
Έκανα την ερώτηση επειδή υπάρχουν κάποιοι διαχωρισμοί στην κοινότητά μας: από εκεί είναι οι τρανς, που είναι μακριά και μας αφορούν από λίγο ως καθόλου, από εδώ είμαστε οι γκέι, και μάλιστα οι στρέιτ λούκινγκ γκέι. Γιατί υπάρχουν κάποιοι άλλοι θηλυπρεπείς γκέι, που καλά θα έκαναν να μείνουν μακριά. Αναρωτιέμαι λοιπόν πώς θα αντιμετωπίσουν οι περισσότεροι γκέι μια ταινία που δείχνει όχι μόνο τρανς, αλλά και θηλυπρεπείς γκέι.
Παναγιώτης
Δείχνει θηλυπρεπείς γκέι, αλλά δείχνει και τον φυλακισμένο γκέι που είναι πιο straight-acting.
Λύο
Αυτόν με τις ενυδατικές κρέμες...
Παναγιώτης
Είναι ένας γκέι που δεν διαφέρει από τον άλλο, που είναι ημιτρανς. Η ταινία έχει όλες τις «κλίμακες» γκέι.
Λύο
Για τους γκέι που έχουν στο εικονοστάσι τον άντρα του Μάρλμπορο, όλοι αυτοί οι γκέι είναι κραγμένες.
Παναγιώτης
Η ταινία έχει όμως και τον πρωταγωνιστή, που είναι ο αρχετυπικά αμφισεξουαλικός Έλληνας. Οι μόνοι θεατές που μπορεί να έχουν ερωτήματα είναι οι στρέιτ άνδρες, διότι βλέπουν μια γνώριμη αντρική μορφή, έναν άντρα με τον οποίο είναι αρκετά οικείοι, ο οποίος παρόλ' αυτά κάνει τα όσα κάνει. Είμαι περίεργος τι αντίκτυπο θα έχει η ταινία σ' έναν «παραδοσιακό» άντρα.
Πάνος
Πάντως δεν είναι μια στρατευμένη ταινία. Η πολιτική θέση της βρίσκεται στο ότι εστιάζει σε μια συγκεκριμένη μερίδα της κοινωνίας και ορίζει αυτή ως σύμπαν της ταινίας. Αλλά δεν συγκρίνει ούτε αντιπαραθέτει κάποιους ανθρώπους με άλλους.
Παναγιώτης
Η ιδεολογική θέση της ταινίας είναι ακριβώς η έλλειψη αυτής της αιτιολόγησης ή της τοποθέτησης.
Πάνος
Την ταινία δεν την απασχολεί ότι η ηρωίδα είναι τρανς. Εξάλλου η ταινία μετακινεί το κέντρο βάρους πολύ σύντομα. Μετά τα πρώτα 20 λεπτά δεν ασχολείται καθόλου με τον τρανσεξουαλισμό. Αυτό για μένα είναι μια από τις επιτυχίες της. Παίρνει δεδομένο ότι αυτή η κοπέλα είναι έτσι, ότι αυτός ο άντρας είναι έτσι. Το παιχνίδι παίζεται αλλού. Θίγονται άλλα θέματα, πιο οικουμενικά.
Παναγιώτης
Δεν γίνεται μια ανάλυση ή αιτιολόγηση για θέματα τρανς. Δεν αναρωτιόμαστε γιατί είναι έτσι αυτός ο κόσμος. Είναι έτσι! Μας ενδιαφέρει η ιστορία τους και οι σχέσεις τους.
Λύο
Από την αρχή μέχρι το τέλος θίγεται το θέμα της οικογένειας. Π.χ. μέσα από τον αφορισμό που λέει η Στρέλλα.
Πάνος
«Η οικογένεια είναι η κατάρα των τρανς».
Λύο
Δεν είναι μόνο των τρανς. Είναι όλων των Ελλήνων. Ποια είναι η θέση σας για την οικογένεια;
Παναγιώτης
Η οικογένεια είναι κάτι που δεν μπορείς ν' αποφύγεις. Από εκεί και πέρα, το θέμα είναι πώς τοποθετείσαι εσύ απέναντι σ' αυτό το δεδομένο. Ως ένα βαθμό, η οικογένεια είναι μια τροχοπέδη η οποία σε διαμορφώνει, τη φέρεις, την αναπαράγεις. Δική σου ευθύνη είναι να έρθεις σε αντιπαράθεση μαζί της και να συνειδητοποιήσεις πού βρίσκεσαι σε σχέση μ'αυτήν, Διότι οικογένεια είσαι κι εσύ.
Πάνος
Η οικογένεια είναι από τα θέματα που διέπουν όλο μου το έργο. Είναι ένα θέμα μέσα από το οποίο ψάχνω και ερευνώ την ύπαρξη, την αλήθεια. Είναι από τα μεγάλα θέματα της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου γιατί είναι η βάση της κοινωνικής δομής. Οπότε σε μια εποχή που τα πάντα έχουν μπει υπό ερώτηση, το πρώτο πράγμα που μπαίνει υπό εξέταση είναι η οικογένεια.
Λύο
Έτσι κι αλλιώς η οικογένεια όπως τη γνωρίζουμε στον πολιτισμό μας είναι ένα αυθαίρετο οικοδόμημα. Δεν είναι το μόνο που έχει υπάρξει στην ιστορία ούτε το μόνο που θα υπάρξει. Σε άλλες κοινωνίες και εποχές, παίρνει άλλες μορφές.
Παναγιώτης
Σίγουρα η ταινία έχει ως πλαίσιο τον κατακερματισμό της έννοιας της οικογένειας όπως την ξέρουμε σήμερα, καθώς και καινούργιες δομές οικογένειας. Όλοι οι άνθρωποι της ταινίας έχουν περάσει μέσα από οικογένειες, σε άλλους είναι κατάρα, σε άλλους δεν υπάρχει. Κρατάνε όμως από την οικογένειά τους αυτό που τους έδωσε ή δεν τους έδωσε και προσπαθούν να το δημιουργήσουν μεταξύ τους.
Πάνος
Αυτό συμβαίνει πάρα πολύ σε ομάδες εύθραυστες, οι οποίες αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον επειδή είναι μειονότητα ή εξ ορισμού καταδικάζονται κοινωνικά. Προσπαθούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
Λύο
Επειδή στη δική μου δουλειά ως συμβούλου θεραπευτή έρχονται άνθρωποι τσαλαπατημένοι και κατεστραμμένοι από την οικογένειά τους, θεωρώ ότι αυτή η ταινία μπορεί να δράσει λυτρωτικά, διότι δείχνει ότι υπάρχει λύση όταν η κλασική, παραδοσιακή οικογένεια σε προδίδει. Δείχνει ότι υπάρχουν άλλου είδους οικογένειες. Μάλιστα όσοι άνθρωποι ανήκουμε σε «εύθραυστες» ομάδες είμαστε ενίοτε σε καλύτερη θέση, διότι βρίσκουμε τη λύση σε άλλου είδους οικογένειες. Oι πιο ενταγμένοι εγκλωβίζονται στην παραδοσιακή μορφή της οικογένειας.
Παναγιώτης
Εμείς είμαστε σχεδόν αναγκασμένοι να το ψάξουμε διαφορετικά.
Λύο
Ποιος τόνος κυριαρχεί στη Στρέλλα;
Πάνος
Κοίτα, ο Μουσακάς ήταν μια ταινία θυμού· την έκανα με πάρα πολύ θυμό, με μια διάθεση να φτύσω τις συμβάσεις. Η Στρέλλα είναι μια ταινία συμφιλίωσης.
Παναγιώτης
Είναι μια ταινία αποδοχής εαυτού και αλλήλων. Η οικογένεια ξαναβρίσκεται σε αυτή την ταινία υπό διαφορετική μορφή. Εκεί είναι το μήνυμα, αν υπάρχει κάποιο.
Πάνος
Η συμφιλίωση επέρχεται μέσα στην πορεία της ταινίας. Όχι μόνο μεταξύ των χαρακτήρων, αλλά και μεταξύ του κάθε ήρωα με το παρελθόν του. Κάποιος στη Γαλλία χαρακτήρισε την ταινία βαθιά χριστιανική.
Πηγή : 10% Τετάρτη, 16 Δεκεμβρίου 2009 00:00
http://www.transs.gr/news1.php?nid=1396
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου